Sởi và thủy đậu là hai bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, thường gặp ở trẻ em nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn. Cả hai bệnh đều gây ra các triệu chứng như sốt và phát ban, khiến nhiều người dễ nhầm lẫn. Tuy nhiên, việc phân biệt sởi và thủy đậu chính xác là vô cùng quan trọng để có hướng điều trị và phòng ngừa phù hợp, tránh những biến chứng nguy hiểm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về những điểm khác biệt cốt lõi giữa hai căn bệnh này.
Sởi và thủy đậu khác nhau như thế nào?
Trước khi đi sâu vào chi tiết, chúng ta hãy cùng tìm hiểu tổng quan về sởi và thủy đậu để có cái nhìn tổng quát về hai căn bệnh này. Điều này sẽ giúp bạn dễ dàng hình dung và nắm bắt những điểm khác biệt cốt lõi.
Bệnh sởi là gì?
Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi (Measles virus) gây ra, thuộc họ Paramyxoviridae. Virus này lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Bệnh sởi thường gây ra các đợt dịch lớn, đặc biệt ở những cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Bệnh thủy đậu là gì?
Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra. Giống như sởi, virus thủy đậu cũng lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ nốt ban của người bệnh. Thủy đậu thường lành tính hơn sởi nhưng vẫn có thể gây ra những biến chứng khó chịu, đặc biệt ở người lớn và những người có hệ miễn dịch suy yếu.
So sánh ban sởi và ban thủy đậu qua những triệu chứng phổ biến
Một trong những cách hiệu quả nhất để phân biệt sởi và thủy đậu là dựa vào đặc điểm của ban. Mặc dù cả hai đều gây ra phát ban, nhưng tính chất, hình dạng, vị trí và quá trình tiến triển của ban lại hoàn toàn khác biệt. Đây là yếu tố then chốt giúp bạn nhận biết đúng bệnh.
Đặc điểm của ban sởi
- Thời điểm xuất hiện: Ban sởi thường xuất hiện sau giai đoạn tiền triệu (sốt cao, ho, chảy nước mũi, viêm kết mạc mắt) khoảng 3-4 ngày.
- Vị trí và trình tự mọc: Ban sởi thường bắt đầu mọc ở sau tai, sau gáy, trán, sau đó lan nhanh xuống mặt, cổ, ngực, bụng và toàn thân. Ban có xu hướng mọc theo thứ tự từ trên xuống dưới.
- Màu sắc và hình dạng: Ban sởi là những nốt sẩn đỏ nhỏ li ti, hơi gồ lên mặt da, có thể nối liền thành từng mảng lớn. Màu sắc ban thường đỏ tươi hoặc đỏ sẫm. Khi ấn vào, ban có thể biến mất trong vài giây rồi lại hiện ra.
- Ngứa: Ban sởi thường không gây ngứa nhiều.
- Quá trình biến mất: Ban sởi sẽ bay đi theo trình tự xuất hiện, tức là bay từ trên xuống dưới, để lại những vết thâm vằn vện trên da, sau đó bong vảy mịn.
Đặc điểm của ban thủy đậu
- Thời điểm xuất hiện: Ban thủy đậu thường xuất hiện đồng thời hoặc ngay sau khi sốt nhẹ.
- Vị trí và trình tự mọc: Ban thủy đậu có thể mọc rải rác khắp toàn thân, không theo một trình tự nhất định. Chúng có thể xuất hiện ở cả niêm mạc miệng, họng, mắt.
- Màu sắc và hình dạng: Ban thủy đậu khởi đầu là những nốt đỏ nhỏ, sau đó nhanh chóng phát triển thành các mụn nước trong veo, căng tròn, đường kính khoảng 1-3mm. Các mụn nước này có thể có một quầng đỏ xung quanh và thường mọc thành nhiều đợt khác nhau, do đó trên cùng một vùng da có thể thấy nhiều nốt ban ở các giai đoạn khác nhau (nốt ban đỏ, mụn nước, vảy đóng).
- Ngứa: Ban thủy đậu gây ngứa rất nhiều, khiến người bệnh gãi và có thể gây nhiễm trùng.
- Quá trình biến mất: Các mụn nước sẽ vỡ ra, đóng vảy và khô đi, tạo thành các vảy màu nâu sẫm. Sau khi vảy bong ra, có thể để lại sẹo lõm nếu bị nhiễm trùng hoặc gãi nhiều.
Phân biệt những triệu chứng của bệnh sởi và thuỷ đậu
Ngoài đặc điểm của ban, các triệu chứng đi kèm cũng là yếu tố quan trọng giúp bạn phân biệt sởi và thủy đậu. Mặc dù có những điểm tương đồng ban đầu, nhưng sự tiến triển và mức độ nặng nhẹ của các triệu chứng lại có sự khác biệt rõ rệt.
Triệu chứng của bệnh sởi
- Giai đoạn ủ bệnh: Khoảng 10-12 ngày, không có triệu chứng rõ ràng.
- Giai đoạn tiền triệu (3-4 ngày):
- Sốt cao đột ngột (39-40 độ C).
- Ho khan liên tục, chảy nước mũi trong.
- Viêm kết mạc mắt: Mắt đỏ, chảy nước mắt, sợ ánh sáng.
- Dấu hiệu Koplik: Đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh sởi, xuất hiện ở niêm mạc má (đối diện răng hàm trên), là những chấm trắng nhỏ như hạt muối trên nền niêm mạc đỏ. Dấu hiệu này thường xuất hiện 1-2 ngày trước khi ban mọc và biến mất khi ban mọc rộ.
- Tiêu chảy (một số trường hợp).
- Giai đoạn toàn phát (khi ban mọc): Sốt có thể giảm nhẹ hoặc duy trì ở mức cao. Các triệu chứng hô hấp và mắt vẫn tồn tại.
- Giai đoạn hồi phục: Ban bay hết, sốt giảm dần, các triệu chứng khác cũng dần biến mất.
Triệu chứng của bệnh thủy đậu
- Giai đoạn ủ bệnh: Khoảng 10-21 ngày.
- Giai đoạn khởi phát (1-2 ngày):
- Sốt nhẹ hoặc không sốt (ở trẻ em, người lớn có thể sốt cao hơn).
- Đau đầu, đau mỏi cơ.
- Biếng ăn, mệt mỏi.
- Một số trường hợp có thể có viêm họng nhẹ.
- Giai đoạn toàn phát (khi ban mọc):
- Ban xuất hiện nhanh chóng, từ nốt đỏ chuyển thành mụn nước trong vòng vài giờ đến một ngày.
- Ngứa dữ dội là triệu chứng nổi bật nhất.
- Sốt có thể tăng lên nếu ban mọc nhiều hoặc có biến chứng.
- Giai đoạn hồi phục: Các mụn nước khô lại, đóng vảy và bong ra.
Biến chứng và mức độ nguy hiểm của bệnh sởi và thuỷ đậu
Mặc dù cả sởi và thủy đậu đều là bệnh lành tính trong đa số trường hợp, nhưng cả hai đều có nguy cơ gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt nếu không được chăm sóc đúng cách hoặc xảy ra ở những đối tượng có nguy cơ cao.
Biến chứng của bệnh sởi
Sởi được coi là nguy hiểm hơn thủy đậu vì có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí đe dọa tính mạng. Các biến chứng thường gặp bao gồm:
- Viêm phổi: Đây là biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất của sởi, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người suy giảm miễn dịch.
- Viêm não: Một biến chứng hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng, có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong.
- Tiêu chảy nặng, mất nước: Do viêm ruột, có thể gây suy kiệt cơ thể.
- Viêm tai giữa: Gây đau đớn và có thể ảnh hưởng đến thính giác.
- Loét giác mạc, mù lòa: Nếu không được điều trị kịp thời, đặc biệt là ở trẻ suy dinh dưỡng.
- Suy dinh dưỡng nặng: Do biếng ăn, tiêu chảy kéo dài.
>>> Tìm hiểu ngay: Cách phân biệt vàng thật vàng giả
Biến chứng của bệnh thủy đậu
Thủy đậu ít nguy hiểm hơn sởi, nhưng vẫn có thể gây ra biến chứng nếu không được chăm sóc tốt hoặc ở các đối tượng đặc biệt.
- Nhiễm trùng da: Do gãi nhiều gây vỡ mụn nước, vi khuẩn xâm nhập gây viêm mủ, áp xe.
- Viêm phổi: Biến chứng hiếm gặp hơn sởi, thường xảy ra ở người lớn hoặc người có hệ miễn dịch yếu.
- Viêm não, viêm màng não: Rất hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra.
- Hội chứng Reye: Một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng ở trẻ em, thường liên quan đến việc sử dụng aspirin trong khi bị thủy đậu.
- Zona (giời leo): Sau khi khỏi thủy đậu, virus Varicella Zoster không biến mất hoàn toàn mà tồn tại tiềm tàng trong các hạch thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu, virus có thể tái hoạt động gây ra bệnh zona.
- Thủy đậu bẩm sinh: Nếu phụ nữ mang thai mắc thủy đậu trong 3 tháng đầu thai kỳ, có thể gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi.
Phòng ngừa sởi và thủy đậu như thế nào?
Phòng ngừa là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi sởi và thủy đậu. Cả hai bệnh đều có vắc xin phòng ngừa an toàn và hiệu quả.
Phòng ngừa bệnh sởi
Cách phòng ngừa sởi hiệu quả nhất là tiêm vắc xin sởi (vắc xin MMR hoặc vắc xin sởi đơn). Lịch tiêm chủng thông thường:
- Mũi 1: Khi trẻ được 9 tháng tuổi.
- Mũi 2: Khi trẻ được 18 tháng tuổi hoặc theo khuyến cáo của Bộ Y tế từng quốc gia (có thể là mũi tổng hợp sởi – quai bị – rubella).
Ngoài ra, cần tăng cường vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc với người bệnh, và che miệng khi ho, hắt hơi.
Phòng ngừa bệnh thủy đậu
Cách phòng ngừa thủy đậu hiệu quả nhất là tiêm vắc xin thủy đậu. Vắc xin này an toàn và giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh hoặc giảm nhẹ triệu chứng nếu mắc. Lịch tiêm chủng:
- Trẻ em từ 12 tháng tuổi đến 12 tuổi: Tiêm 2 mũi, mũi thứ hai cách mũi đầu tiên ít nhất 3 tháng.
- Người từ 13 tuổi trở lên và chưa từng mắc thủy đậu: Tiêm 2 mũi, mũi thứ hai cách mũi đầu tiên 4-8 tuần.
>>> Xem bài viết này: Cách phân biệt mèo đực mèo cái
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Mặc dù có thể tự phân biệt sởi và thủy đậu ở mức độ nhất định, nhưng việc thăm khám bác sĩ là cần thiết trong các trường hợp sau:
- Không chắc chắn về chẩn đoán: Nếu bạn không thể xác định rõ ràng là sởi hay thủy đậu.
- Triệu chứng nặng hoặc bất thường: Sốt cao không hạ, co giật, khó thở, ho nhiều, đau ngực, phát ban lan nhanh và gây đau, sưng tấy.
- Xuất hiện biến chứng: Dấu hiệu viêm phổi, viêm não, nhiễm trùng da nặng.
- Người có hệ miễn dịch yếu: Người bệnh ung thư, HIV/AIDS, người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch.
- Phụ nữ mang thai: Nếu phụ nữ mang thai mắc sởi hoặc thủy đậu, cần đi khám ngay lập tức để được tư vấn và theo dõi kịp thời, tránh ảnh hưởng đến thai nhi.
- Trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh mắc bệnh cần được theo dõi sát sao vì nguy cơ biến chứng cao.
Lời kết
Việc nắm vững cách phân biệt sởi và thủy đậu không chỉ giúp bạn nhận biết bệnh sớm mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và xử lý đúng cách, giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Hãy luôn cập nhật kiến thức y tế, chủ động tiêm phòng đầy đủ và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Sức khỏe là vàng, hãy bảo vệ nó một cách tốt nhất!
Bình Luận